Muhteşem boğaz manzarası, daracık sokakları, tarihi ahşap yalıları ve hafta sonları kahvaltının en ‘huzurlu’ adreslerinden biri, Çengelköy
İstanbul’un hangi ilçesinde yaşarsanız
yaşayın kentin karmaşası, giderek artan nüfus yoğunluğu, trafik ve bunun
beraberinde gelen altyapı sorunları şehirdeki vatandaşların ortak konusu. Ne
yazık ki bugün İstanbul, sahip olduğu tarihsel, kültürel birikiminin aksine
sıradan bir metropole dönüşmektedir. Bir şehrin kaderini ilgilendiren her proje
‘milli irade’ kılıfında, tartışılmadan, tepeden inmeci bir anlayışla
gerçekleştirilmektedir. Ülkenin içinde bulunduğu siyasal konjonktür tıpkı her
sancılı siyasi dönemde olduğu gibi bugün de İstanbul’u etkiliyor. Bir siyaset
adamı kentle ilgili ‘çılgın projeler’ tasarlamak yerine neden ‘akılı projeler’
üretmez? Bu sorunun pek çok yanıtı olabilir ama her yanıt tek bir yola çıkıyor:
Rant için! Rant, İstanbul
için çıkmaz bir sokaktır. Kenti kemiren finansal bir tuzaktır. Şehrin hemen
hemen her noktasında yükselen binalar, alışveriş merkezleri, plazalar kentin
kimliğine zarar verirken, ranttan uzak
kalabilmiş çok az semt var. Onlardan biri de Üsküdar’a bağlı Çengelköy.
Esnaf kültürü değişmedi
Çengelköy’de
yaşayan vatandaşların bu mahalleyi anlatırken en çok bahsettikleri nokta esnaf
kültürünün kaybolmaması… Konuştuğumuz pek çok kişi yıllardır süregelen bu geleneğin
devam etmesinden dolayı oldukça mutlu. Semtin sokaklarında yürürken esnafla
halkın yakın ilişkide olduğunu fark ediyorum.
Elimde
fotoğraf makinesi var, hemen sağımda ikinci el kitaplar satan bir seyyar satıcı
dikkatimi çekiyor. Semti bir de onun dilinden dinlemek için yavaşça
yaklaşıyorum, 50’li yaşlardaki bu kişi bana Çengelköy’ün isminin nereden
geldiğini anlatmaya başlıyor: ‘‘Bizans’tan kalma dev gemi çapaları, çengelleri olduğu
için Osmanlı döneminde buraya Çengelköy denmiş. Ben Rizeliyim ama hayatımın
büyük bölümü burada esnaflık yaparak geçti’’ diyor. Fotoğrafını çekmek
istiyorum, nedense çekiniyor, ben de sadece tezgâhındaki kitapların fotoğraflarını
çekiyorum. Semtin her sokağı denize çıkıyor.
Mutlaka
duymuşsunuzdur, ‘‘Çengelköy salatalığı’’ meşhurdur, her zaman taze, körpe ve yedikçe
yenilesi gelir. 60’lı yılların başında açılan bir manav dikkatimizi çekiyor. Üç
kuşak Çengelköylü Murat Kara bu semti anlatıyor: ‘‘Burada alışveriş merkezi
filan olmaz. Zaten burada değişmeyen bir semt kültürü var. Bir gelenek var. Bu
geleneğin korunması Çengelköy esnafına düşüyor. Uzun süredir burada esnaflık
yapıyoruz. Tabi semttin bazı problemleri yok değil. Örneğin; trafik son derece
önemli ve çözüm bekleyen bir durum. Ayrıca bölgede bazı tarihi yalılar, köşkler
var bu binaların değerlendirilmesi ve restore edilip, semtimize kazandırılması
gerekiyor’’.
Çengelköy’de yer
alan tarihi ahşap yalıların bir kısmı yenilenmiş ancak bazı yapılar hala harap durumda.
Bu yapıların birçoğu davalık. Taraflar arasındaki anlaşmazlık, uzun süren
davalar, Çengelköy’ün en önemli üst yapı sorunlarını oluşturuyor.
Çınaraltı’nda çay
Çengelköy’ün bulunduğu konum, Boğaziçi
Köprüsü’nü tam yandan görmenizi sağlıyor. Tarihi Çengelköy Aile Çay Bahçesi,
semtin en önemli simgelerinden biri. Her daim taze çayı ve eşsiz manzarasıyla kentle
bütünleşmiş bir nokta. Sabah 07.00’dan gece 24.00’a kadar çay ve kahvenin
saltanatı sürüyor. İsmini 780 yıllık bir çınardan alan bu mekân, 1967 yıllından
bu yana hizmet veriyor.
Çay bahçesinin hemen girişinde bulunan
Hamdullah Paşa Cami’de oldukça eski bir yapı. Bugünlerde restorasyon
çalışmaları yapılıyor. Çay bahçesinin yakınında tarihi bir fırın var. Özellikle
her Pazar, bu fırında uzun kuyruklar görebilirsiniz. Hafta sonları fırından
simit alıp, çay bahçesinde kahvaltı yapmak artık bir geleneğe dönüşmüş durumda.
Tarihi ekmek fırının hemen yanında bir
pano asılı. ‘‘Ekmek teknesi’’ yazıyor, panonun hemen üstünde ‘‘kimse ekmeksiz
kalmasın, kardeşine bir ekmek al’’ yazıyor. Pano da çarpı işaretleri var.
Fırında çalışan bir ustaya bunun anlamını soruyorum: ‘‘Gün boyunca fakirler için
dağıtılan ekmek sayısını gösteriyor o çizgiler. İsteyen vatandaşlar buradan
ekmek alıp dar gelirli kişilere dağıtıyor ya da bizim dağıtmamızı istiyor. Biz
de günlük olarak o panoya ne kadar yardım yapıldığını gösteren işaretler
çiziyoruz’’.
Burak ÇİÇEK
